Səhmdar
Səhmdar — dövlət və ya özəl şirkətdə bir və ya daha çox hissənin qanuni sahibi olan şəxs və ya təşkilatdır.
Bir səhmdarın iş sahəsindəki təsiri, sahiblik payı faizi ilə təyin olunur. Şirkətin səhmdarları qanuni olaraq şirkətin özündən ayrıdırlar və ümumiyyətlə, şirkətin borclarına görə məsuliyyət daşımırlar.
Səhmdarların hüquqlarını aşağıdakı kimi təsnifatlaşdırmaq olar:
Dividend almaq hüququ;
Ümumi yığıncaqda iştirak hüququ;
Səsvermə hüququ;
Seçmək və seçilmək hüququ;
Məlumat əldə etmək hüququ;
Səhmlərin geri satın alınmasını tələb etmək hüququ;
Əlavə buraxılan səhmlərin alınmasında üstünlük hüququ;
Cəmiyyətin fəaliyyətinin yoxlanılmasını tələb etmək hüququ;
Cəmiyyətin ləğvindən sonra qalmış əmlakı əldə etmək hüququ.
Səhmdarların maraqlarının müdafiəsinin dövlət forması aşağıdakı müdafiə üsullarını özündə ehtiva edir:
1. Mülki-hüquqi;
2. İnzibati-hüquqi;
3. Cinayət-hüquqi.
Amortizasiya dəyəri
Amortizasiya olunan dəyər maliyyə aktivi və ya öhdəliklər — ilkin tanınma zamanı maliyyə aktivi və ya öhdəliyinin ölçüldüyü məbləğ, əsas borcun ödənişləri çıxılmaqla, effektiv faiz metodundan istifadə etməklə hesablanmış yığılmış amortizasiyanın məbləği üstəgəl və ya minilməklə, həmin ilkin məbləğ ilə ödəmə vaxtı ödəniləcək məbləğ arasındakı fərq və maliyyə aktivi üzrə gözlənilən kredit itkiləri üçün ehtiyat (ehtiyatdan əvvəl amortizasiya olunmuş dəyər maliyyə aktivinin ümumi balans dəyəri adlanır).
Amortizasiya olunmuş dəyər faktiki olaraq aktivin (öhdəliyin) gözlənilən kredit itkiləri üçün ehtiyatı çıxmaqla, ilkin (ilkin tanınma zamanı) effektiv faiz dərəcəsi ilə diskont edilmiş gözlənilən pul vəsaitlərinin hərəkətinin dəyərinə bərabərdir.
BMHS 9-a uyğun olaraq, maliyyə aktivləri və öhdəlikləri ilkin tanınma zamanı ədalətli dəyərlə ölçülür. Bununla belə, bəzi maliyyə aktivləri və öhdəlikləri sonradan amortizasiya olunmuş dəyərlə uçota alına bilər. Bunun üçün effektiv faiz dərəcəsi ilkin ədalətli dəyər əsasında müəyyən edilir və sonradan amortizasiya olunmuş dəyər bu dərəcə ilə diskont edilmiş aktiv və ya öhdəlik üzrə müqavilə üzrə gözlənilən gələcək (qiymətləndirmə anından) pul vəsaitlərinin hərəkətinin dəyəri kimi müəyyən edilir. .
Maliyyə aktivlərinin amortizasiya olunmuş dəyərlə uçota alınması üçün, aktivin idarə edilməsi üzrə biznes modelinin məqsədi aktiv üzrə müqavilə üzrə pul vəsaitlərinin hərəkətini toplamaqdan ibarət olmalıdır və bu pul vəsaitlərinin hərəkəti yalnız ödənilməmiş hissə üzrə əsas borc və faiz ödənişləri olmalıdır (SPPI testi adlanır).
Maya dəyəri
Maya dəyəri — müəssisənin istehsalat-təsərrüfat fəaliyyətini hərtərəfli əks etdirən və işinin səmərəliliyini xarakterizə edən ümumi göstəricidir.
Maya dəyəri məhsulun hazırlanması və satışına müəssisə və birliklərin cari xərclərinin (pul ifadəsində) cəmini göstərir.
Bu xərclər xammala, əsas və köməkçi materiallara, yanacaq və enerjiyə sərf olunan xərcləri, əmək haqqını, məhsulların hazırlanması prosesində əsas fondlardan istifadə olunması ilə bağlı və b. xərcləri (o cümlədən hazırlanmış əmtəə məhsulların stansiyaya göndərilməsi və nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsi) özündə cəmləşdirir.
Sənaye müəssisələrinin işində məhsulların maya dəyəri əsas keyfiyyət göstəricilərindən biridir. Məhsullarının istehsalı, əməyin məhsuldarlığının yüksəldilməsi, dövriyyənin sürətləndirilməsi, əməyin təşkilinin və istehsalının yaxşılaşdırılması və planın artıqlaması ilə yerinə yetirilməsi — bütün bunlar son nəticədə, istehsal olunan məhsulların maya dəyərinə təsir göstərir. Odur ki, məhsulun maya dəyəri göstəricisinə görə sənaye müəssisəsinin fəaliyyətinin keyfiyətini qiymətləndirmək olar.
Maya dəyəri qiymətin əsas tərkib hissələrindən biridir və ona görə də maya dəyərinin aşağı salınması sistematik olaraq sənaye məhsullarının və xalq tələbatı
mallarının qiymətlərinin aşağı düşməsinə səbəb olur. Maya dəyərinin və qiymətlərin aşağı salınması əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin genişlənməsinə imkan yaradır, beləliklə, həmin məhsullara olan tələbatın, onların satış həcminin artmasına təsir edir və son nəticədə sənayenin inkişafı üçün baza yaradır.
Bazar dəyəri
Bazar dəyəri — sövdələşmənin tərəfləri ağlabatan hərəkət etdikdə, bütün lazımi məlumatlara malik olduqda və hər hansı əhəmiyyətli əməliyyatın qiymətinə təsir göstərmədikdə, rəqabət şəraitində sərbəst bazarda mal və ya xidmətin satıla biləcəyi ən çox ehtimal olunan qiymət, nə vaxtdır:
əqd tərəflərindən biri qiymətləndirmə obyektini özgəninkiləşdirməyə, digər tərəf isə icranı qəbul etməyə borclu deyildir.
əqd tərəfləri əqdin predmetini yaxşı bilirlər və hər biri öz mənafeyinə uyğun hərəkət edir;
qiymətləndirmə obyekti oxşar qiymətləndirmə obyektləri üçün xarakterik olan kütləvi təklif vasitəsilə açıq bazarda təqdim edilir;
əqdin qiyməti qiymətləndirmə obyekti üçün ağlabatan mükafatdır və hər iki tərəfdən əqd iştirakçılarına münasibətdə əqdin bağlanmasına məcbur edilməmişdir;
qiymətləndirmə obyekti üzrə ödəniş nağd şəkildə nəzərdə tutulur.
== Xərc növləri ==
Qiymətləndirmə fəaliyyətini tənzimləyən qanunvericilik aşağıdakı dəyər növlərini müəyyən edir:
bazar qiyməti;
investisiya dəyəri;
ləğvetmə dəyəri;
kadastr dəyəri.
=== Bazar dəyəri ===
Bazar dəyəri qiymətləndirici tərəfindən, xüsusən də aşağıdakı hallarda müəyyən edilir:
əmlak dövlət ehtiyacları üçün götürüldükdə;
səhmdarların ümumi yığıncağının qərarı ilə və ya cəmiyyətin direktorlar şurasının (müşahidə şurasının) qərarı ilə cəmiyyət tərəfindən alınmış cəmiyyətin yerləşdirilmiş səhmlərinin dəyəri müəyyən edilərkən;
girov predmetinin dəyəri müəyyən edilərkən, o cümlədən ipoteka olduqda;
nizamnamə (pay) kapitalına qeyri-pul töhfələrinin dəyəri müəyyən edilərkən;
iflas proseduru zamanı borclunun əmlakının dəyəri müəyyən edildikdə;
əvəzsiz alınan əmlakın dəyəri müəyyən edilərkən.
Münaqişənin dəyəri
Münaqişənin dəyəri — münaqişənin bəşəriyyətə nə qədər baha başa gəldiyini hesablamağa çalışan bir vasitə. İdeya bu xərci təkcə ölümlər, itkilər və iştirak edən insanların çəkdiyi iqtisadi xərclər baxımından deyil, həm də münaqişənin sosial, inkişaf, ekoloji və strateji xərcləri baxımından araşdırmaqdır. Əksər hallarda təşkilatlar münaqişənin iqtisadi və geniş inkişaf xərclərini ölçür, onları təhlil edirlər. Münaqişənin təsirinin qiymətləndirilməsinin bu ənənəvi metodu kifayət qədər dərin olsa da, o, münaqişəyə qarışmış ölkə və ya regionun hərtərəfli icmalını təmin etmir. Müxtəlif parametrlər üzrə münaqişənin həqiqi dəyərini qiymətləndirən ən erkən tədqiqatlardan biri "Saferworld" tərəfindən sifariş edilmiş və Maykl Kranna tərəfindən tərtib edilmişdir.
"Strateji Uzaqgörmə Qrupu" Asiyada münaqişələrin dəyərinə dair üç hesabat təqdim etmişdir – 2009-cu ildə (Yaxın Şərq), 2006-cı ildə (Şri-Lanka) və 2004-cü ildə (Hindistan/Pakistan). Hesabatlar digərləri arasında hərbi, iqtisadi, sosial-siyasi, ekoloji, psixoloji və diplomatik xərclər də daxil olmaqla müxtəlif sayda parametrləri nəzərə alır. Başqa sözlə, hesabat müharibənin və onun nəticələrinin hərtərəfli perspektivini aşılayır. Sənədlər qərar qəbul edənlər tərəfindən asan və tez başa düşülməsi üçün qrafik formada təqdim olunmuşdur. Keçmişdə baş vermiş xərclərin ölçülməsi ilə yanaşı, hesabatlarda münaqişənin potensial gələcək ssenariləri və onların nəticələri də burada yer almışdır.
Səhmdar cəmiyyət
Səhmdar cəmiyyəti — nizamnamə kapitalı müəyyən sayda səhmlərə bölünmüş kommersiya təşkilatıdır. Sahibkarlıq fəaliyyətinin bu təşkilati-hüquqi
formasının fərqləndirici xüsusiyyəti nizamnamə kapitalının emissiya
qiymətli kağızlar – səhmlər hesabına formalaşmasıdır. Bu zaman səhmdar cəmiyyətinin iştirakçısı olan hər bir səhmdar müəyyən sayda səhmə sahib olur. Səhmdarlar, şirkətin mövcudluğuna heç bir təsiri olmadan səhmlərini başqa səhmdarlara ötürə bilirlər.
Səhmdarın cəmiyyətin tərkibindən ayrılması ona aid olan mülkiyyətin və ya
onun pul ekvivalentinin verilməsi ilə yox, yalnız ona məxsus olan səhmlərin
özgəninkiləşdirilməsi ilə mümkündür.
Müasir korporativ hüquqda səhmdar cəmiyyəti inkorporasiya və məhdud məsuliyyət anlayışları ilə əlaqədə işlədilir. Buna görə də səhmdar cəmiyyətləri ümumən korporasiyalar və məhdud məsuliyyətli şirkətlər kimi qəbul olunur.
Bəzi dövlətlərin yurisdiksiyalarında səhmdar cəmiyyətlərinin məhdud məsuliyyət olmadan da qeydiyyatdan keçməsi mümkündür. Böyük Britaniya və başqa dövlətlərdə belə şirkətlər qeyri-məhdud şirkətlər (ing. unlimited company) kimi fəaliyyət göstərirlər.
Səhmdar cəmiyyəti
Səhmdar cəmiyyəti — nizamnamə kapitalı müəyyən sayda səhmlərə bölünmüş kommersiya təşkilatıdır. Sahibkarlıq fəaliyyətinin bu təşkilati-hüquqi
formasının fərqləndirici xüsusiyyəti nizamnamə kapitalının emissiya
qiymətli kağızlar – səhmlər hesabına formalaşmasıdır. Bu zaman səhmdar cəmiyyətinin iştirakçısı olan hər bir səhmdar müəyyən sayda səhmə sahib olur. Səhmdarlar, şirkətin mövcudluğuna heç bir təsiri olmadan səhmlərini başqa səhmdarlara ötürə bilirlər.
Səhmdarın cəmiyyətin tərkibindən ayrılması ona aid olan mülkiyyətin və ya
onun pul ekvivalentinin verilməsi ilə yox, yalnız ona məxsus olan səhmlərin
özgəninkiləşdirilməsi ilə mümkündür.
Müasir korporativ hüquqda səhmdar cəmiyyəti inkorporasiya və məhdud məsuliyyət anlayışları ilə əlaqədə işlədilir. Buna görə də səhmdar cəmiyyətləri ümumən korporasiyalar və məhdud məsuliyyətli şirkətlər kimi qəbul olunur.
Bəzi dövlətlərin yurisdiksiyalarında səhmdar cəmiyyətlərinin məhdud məsuliyyət olmadan da qeydiyyatdan keçməsi mümkündür. Böyük Britaniya və başqa dövlətlərdə belə şirkətlər qeyri-məhdud şirkətlər (ing. unlimited company) kimi fəaliyyət göstərirlər.
İnstitusional səhmdar
İnstitusional səhmdar (ing. institutional investor) — fond sahibi (töhfə, pay şəklində) sahibi kimi fəaliyyət göstərən və mənfəət əldə etmək üçün qiymətli kağızlara, daşınmaz əmlaka (daşınmaz əmlak hüququ daxil olmaqla) investisiya qoyan bir hüquqi şəxs. İnstitusional investorlara investisiya fondları, pensiya fondları, sığorta təşkilatları, kredit ittifaqları (banklar) daxildir. İnstitusional investorlar, Nyu-York Fond Birjasında ticarətin təxminən yarısını təmin edirlər, ümumiyyətlə böyük hissə bloklarında ticarət edirlər. Amerika Birləşmiş Ştatları nitelikli bir institusional investor anlayışı var.
İnstitusional investorlar müasir qiymətli kağızlar bazarının ən vacib oyunçularından biridir və 1980-ci illərin sonlarından bəri xüsusilə aktivdirlər.
İnstitusional investorların artan əhəmiyyəti, bir tərəfdən, qiymətli kağızlar bazarlarında ayrı-ayrı investorların bu bazarlara girişinin əhəmiyyətli dərəcədə sadələşdirilməsi, şəbəkə strukturlarının çoxalması, maliyyə əməliyyatlarının ümumi inkişafı və bütövlükdə maliyyə bazarının daha yüksək etibarlılığı kimi yeni tendensiyalarla asanlaşdırıldı; Digər tərəfdən, dünyanın bir çox ölkəsində əhalinin gəlirlərində artım əmanətə investisiya qoymaq üçün bir motivasiya yaratmışdır.
İnstitusional investorlar, lazımi peşəkar bacarıq və təcrübənin olmaması səbəbindən fərdi investorların təmin edə bilmədikləri investisiya mənbələrinin daha səmərəli idarə edilməsini təklif edirlər. Bu idarəetmə, fərdi investorların vəsaitlərini maliyyə bazarının müxtəlif alətlərinə yatıraraq risklərin şaxələndirilməsini təmin edir.
Bundan əlavə, kiçik investorların əmanətlərini toplayan institusional investorlar əhəmiyyətli mənbələr toplayırlar ki, bu da qiymətli kağızlar bazarındakı əməliyyatların xərclərini azaltmağa imkan verir.
Satışın maya dəyəri
Satılan malların dəyəri (və ya satışın maya dəyəri) müəyyən dövr ərzində satılan malların balans dəyərini əks etdirir.
Xərclər bir neçə üsuldan, o cümlədən FIFO və ya orta maya dəyəri kimi silinmə (maya dəyərinin hesablanması) metodlarından istifadə etməklə konkret məhsula təyin edilir. Xərclərə ehtiyatların hazırkı yerləşdiyi yerə və vəziyyətinə gətirmək üçün çəkilmiş bütün alış, emal və digər məsrəflər daxildir. Müəssisənin istehsal etdiyi məhsulun məsrəflərinə materiallar, əmək və ayrılmış qaimə məsrəfləri daxildir. Satılmamış malların dəyəri inventar satılana və ya silinənə qədər ehtiyatların dəyəri kimi köçürülür.
Əksər müəssisələr aldıqları və ya istehsal etdikləri məhsulları satırlar. Malların əldə edilməsi və ya istehsalı zamanı müvafiq məsrəflər malların (və ya ehtiyatların) inventarının bir hissəsi kimi kapital hesabına daxil edilir. Bu xərclər müəssisənin malların satışından əldə edilən gəliri tanıdığı dövrdə xərclər kimi tanınır.
Xərclərin müəyyən edilməsi (qiymətləndirilməsi) alınmış malların və ya materialların uçotunun aparılmasını, eləcə də alışda hər hansı endirimlərin aparılmasını tələb edir. Bundan əlavə, əgər məhsul dəyişdirilirsə , o zaman müəssisə əmtəənin dəyişdirilməsi ilə bağlı çəkdiyi xərcləri müəyyən etməlidir.
Şirkətin balans dəyəri
Şirkətin balans dəyəri və yaşirkətin xalis dəyəri (ing. Book value or Carrying value) — şirkətin balans hesabatında göründükləri kimi qeyri-maddi aktivlər və öhdəliklər çıxılmaqla şirkətin cəmi aktivləridir, yəni tarixi dəyərlə. Şirkətin balans dəyəri adətən onun bazar dəyərindən fərqlənir.
Aswath Damodaran. Инвестиционная оценка. Инструменты и методы оценки любых активов. М.: «Альпина Паблишер». 2011 [Investment Valuation: Tools and Techniques for Determining the Value of Any Asset]. ISBN 978-5-9614-1677-0.
"Filma" Səhmdar Cəmiyyəti
"Filma" — Azərbaycanda film istehsalı ilə məşğul olmuş səhmdar cəmiyyət.
== Filmoqrafiya ==
Arşın mal alan (film, 1917)
Arvad (film, 1916)
Arvadlar ərlərini mənsəbə necə çatdırırlar (film, 1916)
Ayaqyalın məhəbbət (film, 1916)
Bir alçalmanın tarixi (film, 1919)
Knyaz Dəmir Bulat (film, 1916)
Neft və milyonlar səltənətində (film, 1916)
Ölümünə bir saat qalmış (film, 1916)
Yeni tərzdə köhnə əhvalat (film, 1916)
== İstinadlar ==
== Mənbə ==
Азербайджанской ССР кинематография. Кино: Энциклопедический словарь / Гл. ред. С. И. Юткевич; Редкол.: Ю. С. Афанасьев, В. Е. Баскаков, И. В. Вайсфельд и др. — Москва: Советская энциклопедия, 1987. — стр. 12.
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası.
Açıq Səhmdar Cəmiyyət
Səhmdar cəmiyyəti — nizamnamə kapitalı müəyyən sayda səhmlərə bölünmüş kommersiya təşkilatıdır. Sahibkarlıq fəaliyyətinin bu təşkilati-hüquqi
formasının fərqləndirici xüsusiyyəti nizamnamə kapitalının emissiya
qiymətli kağızlar – səhmlər hesabına formalaşmasıdır. Bu zaman səhmdar cəmiyyətinin iştirakçısı olan hər bir səhmdar müəyyən sayda səhmə sahib olur. Səhmdarlar, şirkətin mövcudluğuna heç bir təsiri olmadan səhmlərini başqa səhmdarlara ötürə bilirlər.
Səhmdarın cəmiyyətin tərkibindən ayrılması ona aid olan mülkiyyətin və ya
onun pul ekvivalentinin verilməsi ilə yox, yalnız ona məxsus olan səhmlərin
özgəninkiləşdirilməsi ilə mümkündür.
Müasir korporativ hüquqda səhmdar cəmiyyəti inkorporasiya və məhdud məsuliyyət anlayışları ilə əlaqədə işlədilir. Buna görə də səhmdar cəmiyyətləri ümumən korporasiyalar və məhdud məsuliyyətli şirkətlər kimi qəbul olunur.
Bəzi dövlətlərin yurisdiksiyalarında səhmdar cəmiyyətlərinin məhdud məsuliyyət olmadan da qeydiyyatdan keçməsi mümkündür. Böyük Britaniya və başqa dövlətlərdə belə şirkətlər qeyri-məhdud şirkətlər (ing. unlimited company) kimi fəaliyyət göstərirlər.
Açıq Səhmdar Cəmiyyəti
Açıq Səhmdar Cəmiyyəti (ASC) — səhmdarların digər səhmdarların razılığını almağa ehtiyac olmadan öz səhmlərini üçüncü şəxslərə ötürmək imkanı verən səhmdar cəmiyyətinin növü.
"Açıq səhmdar cəmiyyəti" anlayışı SSRİ Nazirlər Sovetinin 19 iyun 1990-cı il tarixli 590 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş "Səhmdar cəmiyyətlər və məhdud məsuliyyətli cəmiyyətlər haqqında əsasnamə" ilə tətbiq edilmişdir. 90-cı illərin əvvəllərində konsepsiya SSRİ-nin dağılmasından sonra yaranan bir sıra müstəqil dövlətlərin qanunvericiliyində təsbit edildi.
XXI əsrin əvvəllərində Qazaxıstan, Ukrayna və Rusiyada qanunvericilikdəki dəyişikliklərə görə "açıq səhmdar cəmiyyət" anlayışı ləğv edildi. Belə ki Qazaxıstan Respublikasının 13 may 2003-cü il tarixli "Səhmdar cəmiyyətlər haqqında" qanunu açıq və qapalı səhmdar cəmiyyətlərə bölünməsini ləğv etdi. Ukraynanın 17 sentyabr 2008-ci il tarixli "Səhmdar cəmiyyətlər haqqında" qanununun 5-ci maddəsi açıq və qapalı səhmdar cəmiyyətləri əvəzinə "ictimai səhmdar cəmiyyəti" (ukr. публічне акціонерне товариство) və "özəl səhmdar cəmiyyəti" (ukr. приватне акціонерне товариство) anlayışlarını yeritdi; qanunun qüvvəyə minməsindən iki il sonra (30 aprel 2011-ci ilədək) açıq səhmdar cəmiyyətləri yenidən qeydiyyatdan keçməli idi. 1 sentyabr 2014-cü ildən etibarən Rusiya Federasiyasının Mülki Məcəlləsinə dəyişikliklərin qüvvəyə minməsi səbəbindən Rusiyada ASC və QSC ləğv edildi: onların əvəzinə ictimai səhmdar cəmiyyətləri, səhmdar cəmiyyətləri və məhdud məsuliyyətli cəmiyyətlər mövcud ola bilərdi.
2019-cu ilə olan vəziyyətə görə, ictimai şirkəti növü kimi açıq səhmdar cəmiyyətlərin mövcudluğu Belarus Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Qırğızıstan Respublikasının Mülki Məcəlləsi və Tacikistan Respublikası Mülki Məcəlləsinin mövcud nəşrlərində nəzərdə tutulmuşdur.
Annuitet məbləğinin gələcək dəyəri
Annuitet – borcun aylıq bərabər hissələr ilə ödənilməsidir. Yəni annuitet ödəniş zamanı sız qalıq məbləğdən asılı olmayaraq, hər ay bərabər miqdarda məbləğ (kredit+ ona görə faiz) ödəyirsiniz. Bu ödənişlər aylar üzrə elə hesablanır ki, kreditin ödəniş müddətinin sonunda borc tamamilə ödənilmiş olsun.
Məsələn:Bankın 22% ilə 12 ay müddətində verilmiş 2000 manat dəyərində kreditin aylıq ödənişi 187.79 manatdır.Bu nümunədə aylıq ödəniləcək məbləğ annuitet məbləğini göstərir.
Annuitet ödəmənin düsturu:
1. Hər ay annuitet ödəmə:
A
=
K
⋅
S
{\displaystyle A=K\cdot S}
,
burada:
A – aylıq annuitet ödəmə,
K – annuitet əmsalı,
S – kreditin məbləğidir.
2. Annuitet əmsalı:
K
=
i
⋅
(
1
+
i
)
n
(
1
+
i
)
n
−
1
{\displaystyle K={i\cdot (1+i)^{n} \over (1+i)^{n}-1}}
burada:
K – annuitet əmsalı,
i – kredit üzrə aylıq faiz dərəcəsidir (=illik dərəcə/12 aya),
n – kreditin ödənilməsi müddətində dövrlərin miqdarı.
Annuitetin 2 növü var: Müəyyən annuitet və qeyri-müəyyən annuitet
Müəyyən annuitet- Müəyyən annuitetlərdə ödənişlər müəyyən bir zaman müddəti ərzində başlayır və müəyyən bir tarixdə bitir. Məsələn, kreditlərin ödənişlərinin başlama və bitmə tarixi bəllidir.
Kapitalın orta çəkili dəyəri
Kapitalın orta çəkili dəyəri və ya maliyyəti (ing. weighted average cost of capital-WACC) — müəssisənin əldə etdiyi kapitalın qarşılığında səhmdarlara və kreditorlara ödənməsi gözlənilən orta xərclərdir.[1] Başqa sözlə müəssisənin maliyyələşmə mənbələrinə çəkiləcək orta xərcləri göstərir.
== Hesablanması ==
Şirkətlər bir çox qaynaqlardan maliyyələşə bilirlər: adi və imtiyazlı səhmlər, birbaşa borclar, dövlət yardımları(məsələn subsidiya) vb. Kapitalın orta çəkili dəyəri də bu maliyyəşmə mənbələrinin kapitalın tərkibindəki nisbi çəkisini nəzərə alınaraq hesablanır. Düsturu isə aşağıdakı şəkildədir:
k
a
=
k
e
∗
W
e
+
(
1
−
V
)
∗
k
d
∗
W
d
{\displaystyle k_{a}=k_{e}*W_{e}+(1-V)*k_{d}*W_{d}}
ke — adi səhmin gəlirliliyi
We — adi səhmin kapitalın tərkibindəki çəkisi
V — vergi dərəcəsi
kd — borcun dəyəri (xərci)
Wd — borcun kapitalın tərkibindəki çəkisi
Burada
k
e
∗
W
e
{\displaystyle k_{e}*W_{e}}
nizamnamı kapitalının orta xərcini göstərir.
== Məqsədi ==
KOÇD sayəsində müəssisə gəlirlərinin hansı hissəsinin səhmdarlara və kreditorlara ödənəcəyini müəyyən edəbilir. Bu əmsalın köməkliyi ilə müəssisə planlaşdırılan investisiya layihəsinin məqsədəuyğun olub-olmadığını müəyyənləşdirir. Yəni investisiyanın gəlirliliyi KOÇD əmsalından böyük olmalıdır ki, müəssisə investisiya layihəsini reallaşdırsın.
== Həmçinin bax ==
Xalis cari dəyər
Geri ödəmə müddəti metodu
== Mənbə ==
PROJE ANALİZİ VE DEĞERLENDİRME. Anadolu universiteti.
Vahid Məbləğin Gələcək Dəyəri
Vahid məbləğin gələcək dəyəri (future value) maliyyə sahəsində istifadə olunan əsas alətlərdən biridir və pulun gələcəkdə olacaq dəyəridir.
Mürəkkəb faiz dərəcələri – faiz üzərinə faizin hesablanması.
Vahid məbləğin gələcək dəyəri – FV = PV • (1+i)n
və burada:
PV – bugünkü dəyər (Present Value)
i – faiz dərəcəsi
n – dövr, müddət
Məsələn: Hal hazırda sərbəst dövriyyədə olan 100 AZN pulu 5 illik 10% (Normal olaraq yuvarlaq olsun deyə və reallığa yaxın olsun deyə depozit faizi 10% hesablanır) depozit faizi ilə banka depozit olaraq yerləşdirsək 5 il sonra nə qədər pulumuzun olacağına baxaq.
FV=PV•(1+10%)5=100•(1+0.1)5=100•1.15=161.051
Əgər rüblük olaraq hesablasaq: 5 il=20Rüb oldugunu nəzərdə saxlayırıq.Və 10/4(ildəki rüb sayı)=2.5%
FV=100•(1+0.025)20=163.86 göründüyü kimi illik ilə rüblük arasında az da olsa fərq yaranır).Əsasən maliyyəçilər illik hesablamadan istifadə edirlər.
Vahid məbləğin cari dəyəri
Vahid məbləğin cari dəyəri və ya diskontlaşdırılmış dəyər — zamanın müxtəlif nöqtələrində alınan pulun müxtəlif dəyəri əsasında gələcək ödəniş axınının dəyərinin (cari pul ekvivalenti) qiymətləndirilməsi (pulun zaman dəyəri anlayışı).
Vahid məbləğin cari dəyəri əsasında qiymətləndirmələr və eynilə vahid məbləğin gələcək dəyəri əsasında qiymətləndirmələr kreditləri, ipotekaları, annuitetləri, xarici istiqrazları və s. qiymətləndirmək üçün istifadə olunur. Bu hesablamalar eyni vaxtda baş verməyən pul vəsaitləri axını arasında müqayisə aparmaq üçün istifadə olunur, çünki dəyərlər arasında müqayisə aparmaq üçün vaxt və tarixlər ardıcıl olmalıdır.
Aktivin diskontlaşdırılmış dəyər əsasında qiymətləndirilməsi adi iş şəraitində bu aktivin istifadəsindən gözlənilən gələcək xalis pul vəsaiti daxilolmalarının hal-hazırda məbləği ilə qiymətləndirilməsini nəzərdə tutur. Öhdəliyin diskontlaşdırılmış dəyər əsasında qiymətləndirilməsi adi iş şəraitindəbu öhdəliyin yerinə yetirilməsindən gözlənilən gələcək xalis pul vəsaiti xaricolmalarının hal-hazırda məbləği ilə qiymətləndirilməsini nəzərdə tutur.
Ширяев А. Н. Основы стохастической финансовой математики. 1. Факты. Модели.
"Azərsu" Açıq Səhmdar Cəmiyyəti
İri Şəhərlərin Birləşmiş Su Təchizatı Xidməti PHŞ və ya əvvəlki adı ilə Azərsu ASC — Azərbaycan Respublikasında su təchizatı sahəsində dövlət siyasətini və strategiyasını həyata keçirən, mərkəzləşdirilmiş qaydada istehlakçıları içməli su ilə təchiz edən və onlara kanalizasiya xidmətləri göstərən dövlət şirkəti – publik hüquqi şəxs.
5 noyabr 2020-ci ildən 30 mart 2023-cü ilə qədər Azərbaycan İnvestisiya Holdinqinin idarəetməsində olub.
ASC 30 mart 2023-cü ildə əmlakları ilə birlikdə Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Su Ehtiyatları Dövlət Agentliyinin əsasında yaradılan Azərbaycan Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyinin tabeliyinə verilib.
== Tarixi ==
Bakı şəhəri icməli su ilə XX əsrin müxtəlif dövrlərində tikilmiş kəmərlər vasitəsilə 4 mənbədən təchiz olunur – Şollar və Xaçmaz yeraltı suları, Ceyranbatan su ambarı və Kür çayı, lakin 80 illərin sonu – 90-cı illərin əvvəllərində baxımsızlıq nəticəsində su təchizatı sistemində ciddi çətinliklər yaranmışdır. 1993-cü ildə ölkədə sabitlik bərqərar olunduqdan sonra qarşıda duran əsas vəzifə iqtisadiyyatın bir çox sahələrində olduğu kimi, su təchizatı sistemindəki çətinlikləri də aradan qaldırılmaqdan ibarət idi. İlk növbədə Bakı, Sumqayıt şəhərlərinin və Abşeron yarımadasının yaşayış məntəqələrinin içməli su ilə təchizatının yaxşılaşdırılmasına imkan verə biləcək bir qurumun yaradılmasına başlandı. Bununla əlaqədar olaraq, iki sabiq dövlət qurumu olan "Kommunsənayesutəchizatı" İstehsalat Birliyi və "AzSuGEO" Elmi-Tədqiqat İnstitutunun əsas və dövriyyə vəsaitlərinin zəminində Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarı ilə 1995-ci ildə Abşeron Regional Səhmdar Su cəmiyyəti yaradılmışdır. Həmin dövrdə MDB ölkələri arasında ilk dəfə olaraq "Böyük Bakının su təchizatı sisteminin yenidənqurulması layihəsi" üçün beynəlxalq maliyyə institutlarından su sektoruna güzəştli şərtlərlə kredit ayrılmasına nail olundu və bu layihə uğurla həyata keçirildi. İqtisadiyyatın digər sahələrində olduğu kimi, su təchizatı sisteminin yaxşılaşdırılması istiqamətində aparılan islahatlar bu gün də uğurla davam etdirilir və daha da genişləndirilir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin "Azərbaycan Respublikasında su təchizatı sahəsində idarəetmənin təkmilləşdirilməsi haqqında" 11 iyun 2004-cü il tarixli Sərəncamı dövlət başçısının bu sahəyə olan böyük qayğı və diqqətinin təzahürü olaraq islahatların aparılması və idarəetmə strukturunun təkmilləşdirlməsi istiqamətində həyata keçirilən işlərin daha da sürətləndirilməsinə geniş şərait yaratdı.
Aqrolizinq Açıq Səhmdar Cəmiyyəti
Aqroservis Açıq Səhmdar Cəmiyyəti — Prezident İlham Əliyevin 2004-cü il oktyabrın 23-də imzaladığı sərəncamla yaradılan səhmdar cəmiyyət.
Səhmlərinin 100 faizi dövlətə məxsus olduğundan yarandığı vaxt Cəmiyyətə İqtisadi İnkişaf Nazirliyi nəzarət edib. 2009-cu il iyulun 21-də isə Prezidentin sərəncamına əsasən “Aqrolizinq” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin tabeliyinə verilib.
22 noyabr 2005-ci ildə “Aqrolizinq” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin regional bazalar haqqında əsasnaməsinin 1.4-cü bəndinə əsasən həmin 9 təchizat bazasının tərkibində “Aqroservis“ şəbəkələri yaradılıb.
8 iyul 2006-cı ildə Azərbaycan Respublikası İqdisadi İnkişaf Nazirliyinin 331 N-li əmri ilə “Aqrolizinq” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin Azərbaycan Respublikasının 61 rayonunda təsərrüfat hesablı Aqroservis filialları fəaliyyətə başlayıb. Bundan əlavə, kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı ilə məşğul olan fiziki və hüquqi şəxslərə göstərilən aqroservis xidmətlərinin fəaliyyət dairəsinin genişləndirilməsində, Səhmdar Cəmiyyətin Bakı Mərkəzi Təhcizat bazasının və regionlarda fəaliyyət göstərən Gəncə, Şirvan, Ucar, Xaçmaz rayonlararası təchizat bazalarının böyük rolu vardır. Hal-hazırda, həmin bazalar “Aqrolizinq” ASC tərəfindən Respublikaya gətirilən kombaynların, traktorların, ekskavatorların və digər kənd təsərrüfatı texnikalarının yerləşdirilməsini, komplektləşdirilməsini, satış qabağı hazırlığın aparılmasını və satışını həyata keçirir.
2008-ci ildən Şəki və Sabirabad logistik gübrə bazaları, 2009-cu ildən Şəmkir və Xaçmaz logistik gübrə bazaları, 2010-cu ildə isə Cəlilabadda və Bərdədə logistik gübrə bazaları yaradılıb.
“Aqrolizinq” ASC-in yaranması zamanı onun qarşısına qoyduğu əsas məqsəd, ölkədə kənd təsərrüfatı texnikası çatışmazlığının aradan qaldırılması, fermerlərə güzəştli şərtlərlə bu cür texnika və avadanlıqların verilməsi idi. Sonradan Prezident 2007, 2008, 2009-cu illərdə verdiyi sərəncamlarla onun funksiyalarını daha da genişləndirib.
Azərenerji Açıq Səhmdar Cəmiyyəti
== Ümumi məlumat ==
"Azərenerji" Açıq Səhmdar Cəmiyyəti ölkənin elektroenergetika sisteminin fəaliyyətini təmin etməklə, elektrik enerjisinin istehsalı və ötürülməsinin, vahid mərkəzdən idarə olunan elektrik stansiyalarının, yarımstansiyaların, sistemtəşkiledici yüksək gərginlikli – 110, 220, 330, 500 kilovoltuq elektrik verilişi xətlərinin və onların dispetçer idarəetmə vasitələrinin koordinasiyasını həyata keçirir. Yeni texnologiyalar tətbiq edərək, respublikamızda generasiya güclərinin artırılması və yüksək gərginlikli elektrik verilişi xətlərinin yenidən qurulmasını təşkil edir. Eyni zamanda, xarici ölkələrlə enerji mübadiləsi əməliyyatlarını aparır.
Səhmləri dövlətə məxsusdur.
== Tarixi ==
1935-ci ildə SSRİ Ağır Sənaye Xalq Komissarının 29 iyul tarixli əmrilə "Elektrotok" İdarəsi "Azneft"in tərkibindən çıxarılaraq, SSRİ Ağır Sənaye Xalq Komissarlığının "Başenerji" Baş Enerji İdarəsinin ("Qlavenerqo") tabeliyinə verilir və onun bazasında "Başenerji" Baş Enerji İdarəsinin "Azenerji" ("Azenerqo") Azərbaycan Rayon Enerji İdarəsi yaradılmışdır.
"Azneft" trestinin 23/138 saylı 15.08.1935-ci il tarixli əmri ilə "Elektrotok" İdarəsi, tərkibində olan müəssisələrlə birlikdə, yeni yaradılmış "Azenerji" Azərbaycan Rayon Enerji İdarəsinin tərkibinə verilmişdir və 20 oktyabr 1935-ci il tarixindən "Azenerji" Azərbaycan Rayon Enerji İdarəsi rəsmi fəaliyyətə başlamışdır. 1957-ci ildə Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 292 saylı 08.06.1957-ci il tarixli Qərarı ilə Azərbaycan SSR Xalq Təsərrüfatı Sovetinin "Azenerji" Energetika İdarəsi yaradılmışdır.
1962-ci ildə Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 808 saylı 16.10.1962-ci il tarixli Qərarı ilə Azərbaycan SSR Xalq Təsərrüfatı Sovetinin "Azenerji" Energetika İdarəsinin adı dəyişdirilərək Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti yanında Energetika və Elektrikləşdirmə Baş İdarəsi yaradılmışdır.
1965-ci ildə Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 20.10.1965-ci il tarixli Fərmanı ilə Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin Baş Energetika və Elektrikləşdirmə İdarəsi ("Azqlavenerqo") yaradılmışdır.
1970-ci ildə Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin "Azərbaycan SSR ərazisində yerləşən energetika müəssisə və təşkilatlarının SSRİ Energetika və Elektrikləşdirmə Nazirliyinin tabeliyinə verilməsi haqqında" 336 saylı 16.09.1970-ci il tarixli Qərarı ilə adı çəkilən nazirliyin tərkibində (SSRİ Nazirlər Sovetinin 611 saylı 29.07.1970-ci il tarixli Qərarı) "Azenerji" İstehsalat Birliyi yaradılmışdır.
Azəristiliktəchizat Açıq Səhmdar Cəmiyyəti
Azəristiliktəchizat Açıq Səhmdar Cəmiyyəti və ya qısaca Azəristiliktəchizat ASC — İstilik təchizatı sahəsində Azərbaycanın vahid texniki iqtisadi siyasətini həyata keçirən və mərkəzləşdirilmiş istilik və isti su xidmətləri göstərən və səhmlərinin 100 faiz paketi dövlətə məxsus şirkətdir.
== Məzmun ==
"Azəristiliktəchizat" ASC "Azərbaycan Respublikasında istilik təchizatı sahəsində idarəetmənin təkmilləşdirilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 08 iyun 2005-ci il tarixli 847 saylı sərəncamına əsasən yaradılmışdır və əsas məqsədi Azərbaycan Respublikasının ərazisində yerləşən yaşayış evləri və binalarına, sosial obyektlərə, mülkiyyət formasından asılı olmayaraq digər müəssisə, idarə və təşkilatlara istilik və isti su təchizatı xidmətlərini göstərməkdən, istehlakçıların istilik enerjisinə olan tələbatının etibarlı və keyfiyyətli təminatını təşkil etməkdən ibarətdir.
Azərsilah Açıq Səhmdar Cəmiyyəti
"Azərsilah" və ya tam adı ilə “Azərsilah” Müdafiə Sənayesi Holdinqi” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti — Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin tabeliyində müəssisə.
Azərbaycanın 4-cü prezidenti İlham Əliyev tərəfindən 7 sentyabr 2023-cü ildə Azərbaycan müdafiə sənayesinin müasir tələblərə uyğunlaşdırılması və ordusunun hərbi-texniki təchizatının daxili istehsal hesabına təmin edilməsi, Azərbaycanın regionda silah istehsal edən əsas sənaye mərkəzlərindən birinə çevrilməsinə nail olunması, habelə bu sahədə fəaliyyət göstərən dövlət müəssisələrinin qabaqcıl korporativ idarəetmə təcrübəsi tətbiq edilməklə rəqabətədavamlılığının, maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətində dayanıqlılığın artırılması, gəlir və xərclərinə nəzarətin daha da gücləndirilməsi, vahid prinsiplər əsasında idarə olunması məqsədilə yaradılıb.
19.01.2019–20.06.2019 tarixlərində tam adı: “Azərsilah” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti. "Azərsilah" ASC qabaqcıl texnologiyaları tətbiq etməklə Azərbaycanda silah istehsalını, ixracını, ölkə daxilində və xaricdə onların satışının təşkilini həyata keçirən, müasir menecment və korporativ idarəetmə standartları əsasında tabeliyində olan müəssisələrin fəaliyyətinin əlaqələndirilməsini və müvafiq sahənin inkişafı ilə bağlı digər işləri yerinə yetirən kommersiya hüquqi şəxs idi.
== Tarixi ==
"Azərsilah" Açıq Səhmdar Cəmiyyəti Azərbaycan Respublikasının Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin əsasında yaradılmışdır.
20 iyun 2019-cu ildə "Azərsilah" Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin yaradılması haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2019-cu il 19 yanvar tarixli 466 nömrəli Fərmanı ləğv edilmişdir.
== Rəhbərlik ==
Cəmiyyətin fəaliyyətinə ümumi rəhbərliyi və nəzarəti üç üzvdən – İdarə Heyətinin sədrindən və onun iki müavinindən ibarət İdarə Heyəti həyata keçirir. Onları Azərbaycan Respublikası Prezidenti vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edir.
Birləşmiş Universal Səhmdar Bankı
Kapital Bank — Azərbaycanda fəaliyyət göstərən kommersiya bankı.
== Tarixçə ==
1874-cü ilin 24 iyulunda Bakıda əmanət kassası yaradılıb. İlk əmanət kassaları Rusiya Dövlət Bankının Bakı şəhər şöbəsinin tərkibində fəaliyyət göstərirdi. Şöbənin icraçı rəhbəri İvan Samsonoviç Xandojevski adlı şəxs idi. Uçot Komitəsinin tərkibində isə Hacı Zeynalabdin Tağıyev, Hacı Baba Haşımov, Hacı Şıxəli Dadaşov kimi tanınmış azərbaycanlılar da təmsil olunurdu.
Azərbaycan Demokratik Respublikası elan edildikdən sonra 30 sentyabr 1919-cu ildə Azərbaycanda Dövlət Bankının açılışı oldu, 1 dekabr 1919-cu ildə əmanət kassalarının fəaliyyəti də bərpa edildi.
1920-ci ilin 28 aprelində ADR-in süqutunun ardınca Azərbaycan İnqilab Komitəsinin 9 iyun 1920-ci il tarixli qərarı ilə Rusiya Dövlət Bankının Bakı şöbəsi ləğv edildi və bütün bank-kredit təşkilatları kimi bu qurum da yeni yaradılmış Xalq Bankına birləşdirildi.
1924-cü ilin yanvarında Azərbaycanda SSRİ Dövlət Bankının tərkibində fəaliyyət göstərən dövlət əmək əmanət kassaları yaradıldı. 1988-ci ildə həmin kassalar SSRİ Əmanət Bankının Azərbaycan Respublikası Bankına çevrildi. 11 fevral 1992-ci ildə bu bankın bazasında Azərbaycan Respublikasının Əmanət Bankı formalaşdırıldı.
Naxçıvanbank Açıq Səhmdar Cəmiyyəti
Naxçıvanbank — "Naxçıvanbank" Açıq Səhmdar Cəmiyyəti Azərbaycan Respublikasının ilk regional bankıdır və Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı tərəfindən verilmiş 4 avqust 2008-ci il tarixli 252 saylı lisenziyaya əsasən, 11 sentyabr 2008-ci il tarixdən fəaliyyət göstərir.
"Naxçıvanbank" Açıq Səhmdar Cəmiyyəti 2008-ci il tarixdən Əmanətlərin Sığortalanması Fondunun (ADİF), 2010-cu ildən milli ödəniş sistemi "AZİPS"-in, 2011-ci ildən Beynəlxal Banklararası Ödəniş Sistemi olan SWIFT-in, 2012-ci ildən "Mastercard" beynəlxalq ödəniş sisteminin, 2015-ci ildən "VİSA" beynəlxalq ödəniş sisteminin üzvüdür. Bununla yanaşı "Naxçıvanbank" Açıq Səhmdar Cəmiyyəti 2013-cü ildən "MONEX", 2018-ci ildən "UPT" və "Western Union" sürətli pul köçürmə sisteminə qoşulmuşdur.
Naxçıvanbank Baş ofis, 7 filial, 3 mübadilə şöbəsi olmaqla ümumilikdə Naxçıvan MR və paytaxt Bakı şəhərində yerləşən 10 xidmət nöqtəsində öz müştərilərinə müxtəlif bank və maliyyə xidmətləri təqdim edir.
Müşahidə şurasının sədri — Binnət Novruzov
Müşahidə şurasının üzvü — Əsədulla İsgəndərov
Müşahidə şurasının üzvü — Rüfət Məmmədov
İdarə Heyətinin sədri v.m.i.e.